در شبِ «عشقی» چه گذشت؟

علی عطریان، رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، در آیین بزرگداشت «میرزاده عشقی» که شامگاه شنبه ( ۲۵ بهمن‌ماه)، در آستانه بازگشایی تالار هنر اصفهان، در سالن اصلی این تالار برگزار و از صفحه رسمی آن در اینستاگرام، به صورت زنده پخش شد، گفت: برنامۀ امشب، یادی خواهد بود از تلاش‌های بزرگ‌مردی شاعر، نمایشنامه‌نویس، کارگردان، شهردار اصفهان، شهید مرحوم میرزاده عشقی که در همدان زاده شد و در سن ۳۱ سالگی در تهران از دنیا رفت.

او ادامه داد: تالار هنر به‌عنوان یکی از خاستگاه‌های هنر نمایش در شهر اصفهان، فردا (یکشنبه_۲۶ بهمن‌ماه) به مناسبت یک‌صدمین سالروز اجرای اپرا در اصفهان افتتاح می‌شود و خرسندیم که این افتتاح، سرآغازی برای فعالیت هنرهای نمایشی در شهر باشد.

پیشنهاد ثبت رویداد یک صد ساله اجرای اپرا به نام اصفهان

سپس اردشیر صالح پور، رئیس یونیمای ایران، سخنش را با بیان این جمله که «اصفهان، همواره مهد هنر و پایتخت فرهنگی ایران بوده و هست»، آغاز کرد و گفت: برای اینکه اصفهان بتواند به‌تنهایی ویترین هنر ایران باشد، باید این تجلی‌گاه فرهنگی را با درایت، هوشمندی و حضور همه هنرمندان، به پایگاهی برای هنرمندان بدل کند تا در کوی و برزن این شهر، شاهد هنرنمایی جهانیان باشیم.

او افزود: زمانی که دربارۀ میرزادۀ عشقی شروع به نوشتن کردم، بنا داشتم یک مقاله بنویسم اما به‌مرور آن‌قدر اطلاعات جدیدی پیدا شد که تحقیق را  به ۲۰۰ صفحه رساند و ترجیح دادم آن را در قالب کتاب منتشر کنم.

نویسندۀ کتاب میرزادۀ عشقی، با بیان اینکه اجرای اپرای «رستاخیز سلاطین ایران» در اصفهان، اولین نمونه اجرای نمایش اپرا در ایران است، خاطرنشان کرد: طبق اسنادی که پیدا کردیم، میرزاده عشقی حدود صد روز شهردار بلدیه اصفهان بوده و مشیر همایون، نمایشنامه‌نویس و موسیقی‌دان بزرگ نیز زمانی ریاست شهربانی اصفهان را بر عهده داشته است. این مسئله، نشان می‌دهد که آن زمان چقدر به هنر نمایش توجه می‌شده و شهر، حضور هنرمندان را برمی‌تابیده است.

صالح پور، از شهردار اصفهان، رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان و معاونت فرهنگی آن درخواست کرد، تلاش کنند تا رویداد یک‌صدسالۀ اجرای اپرا در اصفهان به نام این شهر ثبت شود تا بتوانیم هر ساله در هتل جهان که میعادگاه اولین اپرای تاریخ ایران بوده، شاهد اجرای این ژانر باشیم.

این مدرس تئاتر درخواست خود را از هنرمندان شهر به این شرح بیان کرد: اپرا، نمایش آوازی و موسیقیایی است و ما نمونه مذهبی آن را هم داریم؛ «ابوالحسن صبا» تعزیه را اپرای موسیقیایی می‌نامد و ریشه این هنر در اصفهان به دوره صفویه برمی‌گردد. بنابراین هنرمندان تئاتر اصفهان این قابلیت را دارند که ژانر اپرای آوازی را در این شهر زنده کنند و اصفهان باید در کنار کمدی سفید خود، مبنای اپرای آوازی در کشور باشد.

او ادبیات کهن و داستان‌های مختلف ایران را دارای قابلیت تبدیل‌شدن به اپرا دانست و دربارۀ فصل‌های مختلف کتابی که دربارۀ میرزاده عشقی نوشته توضیح داد: در این کتاب ابتدا به تاریخچه اپرا پرداخته‌ام و بعد اپرا در مشروطه را دنبال کرده‌ام. در ادامه، ضمن بررسی تأثیر تعزیه بر اپراهای ایرانی، دربارۀ میرزاده عشقی و اجرای اپرای «رستاخیز سلاطین ایران» در هتل جهان توضیحاتی را ارائه کرده‌ام و دربارۀ نگاه و عشق و علاقه او به شهر اصفهان مطالبی را آورده‌ام.

صالح پور، میرزاده عشقی را حدفاصل شعر، موسیقی و نمایشنامه معرفی کرد و یادآور شد: ملت ایران سابقه شعری سترگی دارد، اصفهان نیز در این حوزه صاحب‌کمال و جمال است و این منزلت را باید پاس داشت.

رئیس یونیمای ایران گفت: شهرداری اصفهان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه هنری باید کمک کنند تا اجرای اپرا را در اصفهان پاس بداریم، چراغ آن را برافروزیم تا گردشگران همان‌طور که از میدان نقش‌جهان بازدید می‌کنند از موزه عروسک و تئاتر کمدی و اپرای اصفهان نیز بازدید کنند.

اصفهان امروز دردمند است

کوروش محمدی، رئیس کمیسیون اجتماعی و محیط‌زیست شورای شهر اصفهان نیز در این مراسم اظهار کرد: اصفهان در حوزه موسیقی، تئاتر، کمدی، ادبیات و …، غنای کافی و وافی دارد اما اینکه چرا تا امروز صدای آن شنیده نشده، نیازمند ایجاد تحول در درون ماست بلکه به استقبال برنامه‌های نوین برویم و روایتگر خاطرات ارزشمند و ناشنیدۀ این دیار کهن باشیم.

او ادامه داد: ما در شورای شهر، به‌ویژه کمیسیون فرهنگی اعلام می‌کنیم پذیرای هر برنامه‌ای هستیم که اصفهان را به داشته‌های اصیلش نزدیک کند. اگر صدسال پیش اپرایی با افتخار توسط میرزاده عشقی در اصفهان به اجرا درآمده و امروز ما با همه امکانات جدیدی که داریم نتوانیم آن را اجرا کنیم دیگر چه حرفی برای آیندگان داریم؟

محمدی، با تأکید بر استفاده از استعدادهای مکنون در دل جوانان و نوجوانان شهر یادآور شد: اصفهان امروز دردمند است و آسیب‌های اجتماعی این شهر را آزار می‌دهد. اگر حوزه فرهنگی، هنری و ادبی این شهر را احیا کنیم قطعاً می‌توانیم مانند سدی در مقابل سیل ناهنجاری و موج آسیب بایستیم.

عضو شورای شهر اصفهان ابراز امیدواری کرد که با کمک اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و استانداری اصفهان، هویت، داشته‌ها، خاطرات و ارزش‌های نهفته این شهر که زیر خروار غفلت فراموش‌شده، بازیابی شود.

پس از پخش کلیپی که در آن پرویز ممنون پیام خود را دربارۀ بزرگداشت میرزاده عشقی خطاب به حاضران این مراسم بیان می‌کرد، گروه شیخ صنعان به سرپرستی منصور قربانی، نمایشی را اجرا کردند.

شهر در شکل فرهنگی خود ارزش دارد 

در ادامه، سید احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران نیز پشت تریبون رفت و با تحسین اصفهان و سابقه تاریخی آن، این شهر را یک میراث بشری دانست.

او با بیان اینکه میرزاده عشقی مظلوم است، خاطرنشان کرد: کار ما این است که این شهید را از تاریکی بیرون بیاوریم و به فرهنگمان نور بتابانیم.

رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران، یادآور شد: صدسال پیش و در پایان سده قبلی اوضاع جهان ازنظر شیوع یک اپیدمی درست مشابه دوران معاصر بود و جنگ جهانی و قحطی بزرگ دست‌به‌دست هم داد تا بخشی از جمعیت ایران از دست برود اما ازآنجاکه مشروطه از سال ۱۲۸۵ حاصل‌شده و سطح فرهنگی اجتماعی مردم ارتقا پیداکرده بود، طی ۲۰ سال شاهد یکی از دوره‌های طلایی ایران بودیم.

محیط طباطبایی تصریح کرد: برخلاف امروز که به خاطر ویروس کرونا فرهنگ تعطیل‌شده، در آن زمان حوزه فرهنگ پویاترین دوره خود را طی می‌کرد چنان‌که وقتی تاریخ را مرور می‌کنیم، متوجه نمی‌شویم چنین مصیبتی هم در آن دوره بوده است؛ هر چه هست اقدامات بزرگ فرهنگی در قالب نمایش، ادبیات و … است، درحالی‌که آن زمان فضا بسیار بدتر از امروز بود.

او  افزود: در زمان مشروطه حرکت فرهنگی اصلی اساسی بود و از همین رو فردی مثل میرزاده عشقی از طبقه عادی مردم امکان بروز استعداد خود را یافت تا جایی که مشیرالدین پیرنیا او را به‌عنوان شهردار اصفهان منصوب کرد.

رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران خاطرنشان کرد:  سلسله‌مراتب فعالیت‌های مدیریت شهری، از خدمات شروع می‌شود و به عمران و برنامه‌ریزی می‌رسد اما سقف آن فعالیت فرهنگی است به همین خاطر شهردار پاریس در مراسم افتتاح پروژه‌های عمرانی شرکت نمی‌کند اما برای جشنواره موسیقی حاضر می‌شود  چراکه شهر در شکل فرهنگی خود ارزش دارد.

پیشنهاد احیای سالن نمایش هتل جهان و ثبت آن به نام میرزاده عشقی

محیط طباطبایی گفت: در ساختمانی که امروز به هتل جهان معروف است، صدسال پیش اولین اپرای تاریخ ایران توسط میرزاده عشقی اجرا شد و پیشنهاد ما در کمیته ملی موزه‌های ایران این است که در احیای این ساختمان و ثبت سالن نمایش آن به نام میرزاده عشقی، شهید راه فرهنگ و آزادی کشور تلاش شود بلکه هر سال اپرای «رستاخیز تاریخ ایران» در این محل تکرار شود و این حادثه فرهنگی را به خاطر بیاوریم و بازنگری کنیم که کجای این راه قرار داریم.

او توضیح داد: اوج ترقی اقتصادی یک شهر وقتی اتفاق می‌افتد که رونق فرهنگی زیربنای آن باشد. اگر ذوب‌آهن را به اصفهان دادند به این خاطر بود که اصفهان میدان نقش‌جهان و مسجد جامع را دارد و این ویژگی‌ها باعث می‌شود که شهر به افراد مختلف از جمله تصمیم گیران نزدیک‌تر شود. روزی که اصفهان این ویژگی‌ها را از دست بدهد رونق اقتصادی خود را هم بر باد خواهد داد.

رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران تصریح کرد: ما باید به آینده فکر کنیم و مثل میرزاده عشقی، حوزه فرهنگ و مبانی آن را از هر راهی تقویت کنیم. امیدوارم اتفاق میمون امروز باعث شود به یاد بیاوریم که اصفهان به خاطر فرهنگ خود اصفهان است نه به خاطر آهن و فولاد و همه این داشته‌ها متأثر از رونق تاریخی فرهنگی شهرند.

وعدۀ ساخت تئاتر شهر و چند سالن بلک باکس در چهارباغ

پس از ایراد این سخنان نوبت به  مهدی مزروعی، عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر اصفهان رسید. او از این فرصت برای بیان توضیحاتی دربارۀ اقداماتی که شورای پنجم در حوزه تئاتر انجام داده استفاده کرد و گفت: تالار هنر بعدازاینکه نزدیک به دو دهه فعالیت کرده بود، نیاز به اصلاحات داشت و به همین خاطر از اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ به‌منظور بازسازی و بهسازی تعطیل شد.

او ادامه داد: بعد از گذشت یک سال و اندی این مجموعه آماده بهره‌برداری بود اما با توجه به شیوع ویروس کرونا نتوانستیم زودتر شاهد این بازگشایی باشیم.

مزروعی توضیح داد: بخشی از اینکه ظاهر تالار هنر و سالنی که در آن حضور داریم به همان شکل سابق است، به یک اقدام تعمدی برمی‌گردد تا خاطراتی که هنرمندان در این فضا رقم زده‌اند ازنظر فیزیکی از بین نرود اما تأسیسات بنیادی سالن و ساختمان و اضافه شدن چندین پلاتو و بلک باکس به این مجموعه، همچنین ایجاد امکان برای عبور و مرور افراد دارای معلولیت و تصحیح نور از جمله اقدامات انجام‌شده در این مکان است و امیدواریم که هر چه بیشتر و بهتر در اختیار اهالی تئاتر قرار بگیرد.

عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان، دربارۀ تئاتر شهر نیز که سال‌هاست قول احداث آن در برهه‌های مختلف از سوی مقامات مختلف بیان می‌شود، اظهار کرد: دوستانی که دستی بر آتش اجرا دارند، استحضار دارند که وقتی یک پروژه قرار است شروع شود، باید مراحل مختلفی را از جانمایی گرفته تا مباحث بودجه و …  طی کند. در حال حاضر ما به نقطه‌ای رسیده‌ایم که در چهارباغ به‌عنوان منظر فرهنگی، بحث احداث تئاتر شهر جانمایی شده، مسائلی که با دوستان در میراث فرهنگی استان داشتیم رفع شده و طراحی آن نیز توسط یکی از بهترین معماران جوان ایران، دکتر تغابنی انجام‌شده است.

او یادآور شد: در بودجه سال ۱۳۹۹ بحث احداث تئاتر شهر دیده شد اما چون بخش خصوصی برای مشارکت در ساخت آن اقدام کرد وارد مذاکره شدیم و امیدواریم به‌زودی شاهد آغاز عملیات اجرایی آن در منظر چهارباغ باشیم.

مزروعی افزود: احداث چندین بلک باکس در ابتدای خیابان چهارباغ پایین نیز در بودجه ۱۳۹۹ تصویب‌شده بود که این موضوع نیز بعد مراحل خود را طی می‌کند و برخی درباره نفس آن دچار تردید هستند که امیدوارم با تأکید بر آن در بودجه ۱۴۰۰ این تردید از بین برود تا بتوانیم با صرف یک بودجه معقول و نازل حدود ۵۰۰ صندلی به ظرفیت تئاتر شهرمان اضافه کنیم.

پایان‌بخش این مراسم، رونمایی از کتاب «میرزاده عشقی» به قلم اردشیر صالح پور بود؛ کتابی که به سفارش سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان تهیه‌شده است.

صالح پور حین رونمایی از این کتاب ضمن تقدیر از تلاش حسن اکلیلی برای راه‌اندازی کمدی سفید در اصفهان ابراز امیدواری کرد شرایط به‌گونه‌ای مهیا شود که کمدی سفید اصفهان با مدیریت این هنرمند رونق بگیرد.

انتهای پیام

منبع:ایسنا