جهاد خودکفایی ارتش در دوران دفاع مقدس در یک نگاه

به گزارش ایسنا،سرهنگ ستاد قاسم اکبری‌مقدم پژوهشگر دفاع مقدس سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش در یادداشتی جهاد خودکفایی ارتش در دوران دفاع مقدس را بررسی کرده است.

به گزارش ایسنا، در این یادداشت می‌خوانیم:

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران حدود ۵۰ هزار مستشار آمریکایی و خارجی در ارتش ایران حضور داشتند. وظیفه آنان راهبری تجهیزات حساس و دقیق هوایی و دریایی و زمینی بود. شرایط کاری‌شان طوری بود که اجازه نمی‌دادند، نیروهای ارتش و حتی کارکنان فنی به آن تجهیزات دسترسی مستقیم داشته باشند و با دانش پیچیده آن‌ها آشنا شوند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع رابطه با استکبار، مستشاران خارجی از کشور اخراج شدند. با شروع جنگ تحمیلی تصور غربی‌ها و آمریکایی‌ها این بود که با خروج مستشاران، تجهیزات پیشرفته ارتش همچون هواپیماها، سامانه‌ها، رادارهای پدافندی و ناوها زمین‌گیر خواهند شد و از کار خواهند افتاد، در نتیجه ایران تسلیم خواهد شد و تقاضای بازگشت مستشاران را خواهد داد؛ اما چنین اتفاقی رُخ نداد.

اولین ارگان و سازمانی که از سوی آمریکا مورد تحریم همه‌جانبه قرار گرفت ارتش جمهوری اسلامی ایران بود. اعمال و تشدید تحریم‏‌ها از سوی استکبار و دشمنان انقلاب اسلامی ایران زمینه‌ی بروز و ظهور خلاقیت و نوآوری در جهت رفع مشکلات و تأمین نیازمندی‌‏‏های فنی و لجستیکی و قطعات یدکی تجهیزات نظامی زمینی، پدافندی، هوایی و دریایی و استفاده از حداکثر ظرفیت‌های علمی و عملی پرسنل ارتش را فراهم نمود و سعی و تلاش شد تا از توانایی صاحب‌نظران، مبتکران، دانشمندان، نیروهای خلاق و متخصصین پرتوان ارتش، صنایع نظامی و غیرنظامی، دانشگاه‌ها  و کارخانجات کشور بهره‌برداری تا نیازهای تجهیزات نظامی از طریق منابع داخلی تأمین گردد.

اعتمادبه‌نفسی که امام خمینی(ره) در ارتش به وجود آوردند و توسط امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) توسعه و تثبیت شد، ارتشیان را به این باور رساند که باید دست بر زانوی خود بگذارند و روی پای خودشان بایستند. از این رو آنان اقدام به راهبری و راه‌اندازی تجهیزات حساس و دقیق کردند؛ البته راه‌اندازی آن تجهیزاتِ حساس و دقیق کار آسان و ساده‌ای نبود.

کارکنان ارتش بنا بر مسئولیت و تعهدی که نسبت به انقلاب، امام(ره) و مردم عزیزمان داشتند، با حرکت جهادی، تجهیزات و سامانه‌های دفاعی را فعال‌سازی کردند. آنان با خروج مستشاران آمریکایی، تمامی منابع و جزوه‌های مرتبط با تجهیزات را جمع‌آوری و شروع به مطالعه کردند. سپس با کمک بخش‌های دانشگاهی و صنعتی کشور و با تلاش شبانه‌روزی توانستند با مختصات فنی تجهیزات آشنا شوند. پس از مدتی کیفیت کار و تعمیرات و به روزرسانی آنان به‌قدری ارتقا یافت که بهتر و ارزان‌تر از کار مستشاران نظامی بود. روحیه جهادی کارکنان فنی ارتش موجب شد تا وقفه و رخنه‌ای در استفاده از تجهیزات به وجود نیاید و با آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران آن تجهیزات و تسلیحات به‌سرعت درصحنه نبرد به‌کارگیری شدند.

در این میان با توجه به ماهیت مأموریت و تجهیزات حساس و مهم نیروی هوایی و وابستگی شدید تجهیزات هوایی به آمریکا، نیروی هوایی در صف مقدم خودکفایی، طراحی، ساخت قطعات، تجهیزات و جهاد خودکفایی قرار گرفت.

در سال ۱۳۶۲با صدور دستورات صریح و قاطع ریاست جمهوری وقت(حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی)) جهاد خودکفایی در نیروی هوایی ارتش شکل گرفت و شور و شعف خاصی در نیروهای جوان و انقلابی به وجود آمد، چرا که به دنبال فرصتی برای بروز توانایی‏‏‌ها و قابلیت‏‌های فنی به بند کشیده‌ی خود توسط مستشاران آمریکایی بودند.‏ در رژیم پهلوی کارکنان و پرسنل فنی  در نیروی هوایی و سایر نیروهای ارتش(دریایی-زمینی) علیرغم دانش و تخصص کافی، حق تعمیر هیچ‌گونه قطعه‌ای را نداشتند و باید فقط قطعات را تعویض می‌کردند و اکثر قطعات تعویض شده برای تعمیر به خارج از کشور و تعداد معدودی فقط توسط مستشاران تعمیر می‌گردید. این موضوع یک رنج و درد برای کارکنان فنی و خلاق ارتش بود.

در چنین شرایطی حمایت‏‌های حکیمانه و تشویق و ترغیب نیروها درحرکت به سمت خودکفایی از طرف مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)، در تسریع و تسهیل امور و فراهم نمودن زمینه‏های کمک و همکاری فرماندهان و مسئولین، بسیار مؤثر و کارساز گردید و اقدامات و فعالیت‏‌های بسیار ارزشمندی در آن شرایط بحرانی دفاع مقدس انجام پذیرفت که سرنوشت جنگ را تغییر داد.‏

البته تغییر در نگرش‏‌ها و باورهای کارکنان نیروهای مسلح که تحت تأثیر القائات فرهنگ استعماری غرب که طی ده‏ها سال متمادی  قرار داشتند، خود مهم‏ترین نتیجه تأسیس نهاد جهاد خودکفایی در ارتش است که در راستای نیل به استقلال واقعی و رسیدن به یکی از محوری‌ترین شعارها و آرمان‏های انقلاب شکوهمند اسلامی ایران است.‏ بدین ترتیب باهمت و تلاش کارکنان خلاق و مبتکر ارتش به ویژه در نیروی هوایی، هزاران قطعه حساس و حیاتی تجهیزات هوایی و پروازی، صدها پروژه تحقیقاتی و فنی با انجام تغییرات بنیادی در تجهیزات موجود و حتی ساخت تجهیزات نوین صورت پذیرفت.

در فرایند آماده‏سازی، تعمیر و نگهداری و ساخت قطعات، جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش نقش برجسته‏‌ای در دوران دفاع مقدس داشته است که با ایجاد و تشکیل واحدهای تحقیقاتی صنعتی و جهادخوکفایی با شتاب بیشتری ادامه یافت و نتایج ثمربخشی در طول حدود چهار سال اول دفاع مقدس به همراه داشت.

ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻧﯿﺮوی ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺎ درک درﺳﺖ و ﺻﺤﯿﺢ از ﺷﺮاﯾﻂ، در ﺑﺮﻫﻪ‌ای از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و به‌جا، ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺗﺄﺳﯿﺲ جهاد خودکفایی را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺐ و ﺗﺄﺳﯿﺲ آن، ﺑﺎ اﺑﺘﮑﺎر و ﺧﻼﻗﯿﺖ و ﺧﻠﻖ پروژه‌های ارزﺷﻤﻨﺪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ در ﻃﻮل ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس و پس‌ازآن، ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﯿﺎزﻫﺎی دﻓﺎع ﻣﻘﺪس، ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻌﻤﯿﺮ، راه‏اﻧﺪازی، ﺑﺎزﺳﺎزی ﺗﺠﻬﯿﺰات و ادوات ﻧﻘﺶ تعیین‌کننده‌ای را اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ.‏ به‌طوری‌که در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی(مدظله‌العالی) می‌فرمایند:

«ﻧﯿﺮوی ﻫﻮاﯾﻰ در ﻃﻮل اﯾﻦ سال‌ها در ﺻﻔﻮف ﻣﻘﺪم همه ﮐﺎرﻫﺎی اﻓﺘﺨﺎرآﻣﯿﺰی ﮐﻪ از ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰرﻓﺖ، ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.‏ در دوران دﻓﺎع ﻣﻘﺪس، ﻧﯿﺮوی ﻫﻮاﯾﻰ در ﺑﺨﺶ آﻓﻨﺪ و ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﮐﺎرﻫﺎی درﺧﺸﺎﻧﻰ ﮐﺮد و .‏.‏.‏

در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﺎزﻧﺪﮔﻰ ﻫﻢ اولین بخش از ارﺗﺶ ﮐﻪ ﺟﻬﺎد ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﻰ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﻘﯿﻘﻰ ﮐﻠﻤﻪ در ﺧﻮد اﯾﺠﺎد ﮐﺮد، ﻧﯿﺮوی ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻮد.‏ ﺑﻨﺪه از ﻧﺰدﯾﮏ در ﺟﺮﯾﺎن فعالیت‌های ﺟﻬﺎد ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﻰ در ﻧﯿﺮوی ﻫﻮاﯾﻰ و در ﺳﺎﯾﺮ سازمان‌های ارﺗﺶ ﺑﻮدم، ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎی باارزشی را اﻧﺠﺎم داده‌اند.‏ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل، ﻣﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ارﺗﺸﻰِ اﯾﺮاﻧﻰ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺘﻮاﻧﺪ سرخود را ﺑﺎﻻ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوی ذاﺗﻰ ﺧﻮد اﻓﺘﺨﺎر ﮐﻨﺪ، اول در اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎی ﺑﺰرگ و با ارزشی ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺷﺪ و گره‌هایی را ﺑﺎز ﮐﺮد.‏»

اگرچه فرمان تاریخی جهاد خودکفایی در ارتش توسط آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی) ـ رئیس‌جمهور وقت ـ در هشتم فروردین سال ۶۲ صادر شد، اما تلاش برای خودکفایی در ارتش از سال ۶۰ و از زمانی که قطعات جنگنده‌ها و رادارها در نیروی هوایی در حال تمام شدن بود، آغاز شد.

با توجه به اینکه ایران از ابتدای دوران دفاع مقدس تحریم بود و راه‌های تجاری و بازرگانی بر روی ایران بسته بود و جنگ نیز باید اداره می‌شد، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی برای تأمین قطعات به کار گرفته و نهضت تولید قطعه در ارتش آغاز شد. این اقدام برای نخستین بار در نیروی هوایی ارتش انجام شد و به نیروهای زمینی و دریایی نیز سرایت پیدا کرد.

جهادهای خودکفایی کار را با تعمیرات و ساخت قطعات حساس و ضروری تجهیزات و سامانه‌ها از قبیل هواپیماها، بالگردها، ناوها، تانک و توپ‌ها شروع نمودند تا این‌که دفاع مقدس پایان یافت و تجهیزات دفاعی فرسوده شد. در این مقطع زمانی، جهاد خودکفایی در زمینه بازسازی و تعمیرات اساسی وارد عمل شد. سپس گام‌به‌گام به سمت نوسازی و ساخت تجهیزات جدید و موردنیاز سامانه‌های دفاعی  کشور حرکت نمود. این تجهیزات تا قبل از انقلاب به‌طور کامل دست خارجی‌ها بود و بعد از انقلاب همه‌چیز را متخصصین نظامی ایرانی به دست گرفتند.

نهضت قطعه‌سازی در ارتش به‌سرعت توسعه یافت و پس از مدتی کارکنان فنی ارتش با همکاری بخش‌های دانشگاهی و صنعتی کشور توانستند، صنعت مونتاژ و تولید برخی تجهیزات را شکل دهند. مهم‌ترین دستاورد نهضت قطعه‌سازی و شکل‌گیری جهادهای خودکفایی در نیروهای ارتش این بود که مدیران و متخصصان نظامی و غیرنظامی به این باور رسیدند که ما می‌توانیم هواپیما، ناو جنگی، تانک، موشک و پیچیده‌ترین تجهیزات و تسلیحات نظامی را خودمان بسازیم.

طراحی و ساخت انواع هواپیماهای جنگی و آموزشی از قبیل تندر، درنا، صاعقه، آذرخش، بمب‌های هدایت‌شونده لیزری، شبیه‌سازهای آموزشی؛ طراحی و ساخت ناو و ناوچه‌های جنگی و پشتیبانی مانند ناو جماران؛ طراحی و ساخت تجهیزات زرهی از قبیل تانک‌‎های ذوالفقار، نفربرها و تجهیزات رزم انفرادی و شبیه‌سازها؛ طراحی و ساخت انواع رادار، تجهیزات موشکی، دفاعی و الکترونیکی پدافند هوایی و ساخت هزاران قطعه حساس و پیچیده تجهیزات دفاعی بخش کوچکی از اقدامات جهاد خودکفایی ارتش در دوران دفاع مقدس و پس از آن می‌‎باشد.

هشت سال جنگ تحمیلی و دفاع همه‏جانبه در برابر تجاوز دشمن بعثی که مرد، زن، پیر و جوان از همه اقشار در کنار نیروهای مسلح حماسه آفریدند و در برابر دشمن مقاومت کردند بدون شک بخش درخشانی از تاریخ ملت ایران را رقم‌زده است.‏ در پایان یاد و خاطره تمامی شهدای جنگ تحمیلی و دفاع مقدس هشت‌ساله را گرامی می‌داریم.

انتهای پیام

منبع:ایسنا